GAPS

Περίληψη

Η GAPS και η SCD είναι προσωρινές δίαιτες εξειδικευμένων υδατανθράκων. Οι σύνθετοι υδατάνθρακες απαιτούν πλήρως λειτουργικές λάχνες για να πεφθούν διότι χρειάζονται διάσπαση από ένζυμα τα οποία εκκρίνονται μόνο στην άκρη των λαχνών. Αν  υπάρχει ανεπάρκεια ενζύμων (λόγω ελλειπούς παραγωγής) ή αν οι λάχνες δεν είναι πλήρως λειτουργικές (γιατί έχουν ταλαιπωρηθεί από φάρμακα ή από κάποιες διατροφικές συνήθειες ακατάλληλες για την ηλικία ή την υγεία κάποιου), τότε η πέψη των σύνθετων υδατανθράκων δεν μπορεί να είναι πλήρης. Οι δίαιτες αυτές αρχικά αφαιρούν τους σύνθετους υδατάνθρακες και στοχεύουν στην επούλωση του πεπτικού αλλά και στην αποκατάσταση βλαβών που δημιουργήθηκαν εξαιτίας της δυσλειτουργίας του πεπτικού. Δηλαδή εκτός από την αφαίρεση των σύνθετων υδατανθράκων, η διατροφή είναι πλούσια σε βιταμίνες, ιχνοστοιχεία, προβιοτικά, πρωτεΐνες, λιπαρά και απλούς υδατάνθρακες.  

Η εισαγωγή τροφών γίνεται σταδιακά και τελευταίοι προστίθενται οι σύνθετοι υδατάνθρακες (όσπρια, φρέσκιες πατάτες αρχικά, αργότερα ρύζι κλπ). 

Η δίαιτα GAPS είναι βασισμένη πάνω στα θεμέλια της δίαιτας SCD (Specific Carbohydrate Diet - Διατροφή εξειδικευμένων υδατανθράκων), ένα θρεπτικό διατροφικό σχήμα που δημιουργήθηκε στις αρχές του 20ου αιώνα από το γιατρό Sidney V. Haas. Αρχικά δημοσιεύθηκε ως banana diet και όταν αργότερα διευκρινίσθηκε το ποια σάκχαρα ήταν ανεκτά, ως SCD.

Το έργο του Haas συμπεριλαμβάνεται στο βιβλίο του The management of coeliac disease.

H βιοχημικός Elaine Gottschall έκανε ένα μεταπτυχιακό στη πέψη των υδατανθράκων και επέκτεινε τους καταλόγους τροφών του Haas, συμπλήρωσε τη δίαιτα με νεώτερα βιβλιογραφικά δεδεομένα και αναβίωσε το ενδιαφέρον για τη δίαιτα.

Αξιοσημείωτο είναι ότι ενώ η δίαιτα αναφέρεται σχεδόν σε όλες τις βιβλιογραφικές ανασκοπήσεις μέχρι τα τέλη της δεκαετίας του 1970 με πολύ καλά αποτελέσματα, αρχίζει να εκλείπει στις αρχές της δεκαετίας του 1980 για να... εξαφανιστεί. Οι νεώτερες βιβλιογραφικές ανασκοπήσεις, σταματούν στα μέσα τις δεκαετίας του 1990. Σαν να προσπαθούν να εξαφανίσουν ένα κομμάτι της ιατρικής έρευνας και ιστορίας. 

Το βιβλίο Breaking the vicious cycle χρησιμοποιήθηκε από κάποιους γονείς αυτιστικών παιδιών στην προσπάθειά τους να προσφέρουν ανακούφιση από τα πεπτικά προβλήματα που αντιμετώπιζαν. Σε κάποια περιστατικά διαπιστώθηκε ύφεση των νευρολογικών συμπτωμάτων. 

Η ιατρός Campbell-McBride πάει αυτή την διατροφική προσέγγιση πέρα από τη βασική υγεία του πεπτικού συστήματος και ισχυρίζεται ότι υπάρχει απόλυτη σύνδεση μεταξύ νευρολογικών διαταραχών και κατάσταση του πεπτικού συστήματος. Το πεπτικό σύστημα είναι το όργανο που περιλαμβάνει τον οισοφάγο, το στομάχι και τα έντερα, και φιλοξενεί πάνω από τέσσερα κιλά χλωρίδας (εντερικά βακτήρια). Είναι ένας κόσμος αλληλοεξόντωσης όπου τα καλά βακτήρια μάχονται κατά των ευκαιριακών μικροβίων και όπου ορισμένα είδη βακτηρίων πρέπει να κυριαρχίσουν προκειμένου να μας κρατούν υγιείς. Σύμφωνα με την Campbell-McBride, η κακή χλωρίδα πλήττει σοβαρά πολλά θρεπτικά στοιχεία, συμπεριλαμβανομένων μερικών πολύ σημαντικών θρεπτικών συστατικών για την φυσιολογική ανάπτυξη και λειτουργία του εγκεφάλου. Όσοι πάσχουν από νευρολογικές διαταραχές δείχνουν ξεκάθαρα σημάδια δυσλειτουργίας του πεπτικού συστήματος που βασίζεται κυρίως στην διαταραχή της ισορροπίας των εντερικών βακτηρίων. Η συγκεκριμένη διατροφή βασίζεται στην κατανάλωση τροφών οι οποίες ευνοούν τη καλή χλωρίδα και την αποφυγή εκείνων που τρέφουν τα κακά βακτήρια (αποφεύγοντας τα σάκχαρα και τα άμυλα). Σημαντικά συστατικά στη λίστα με τις επιτρεπόμενες τροφές είναι τα αυγά, φρέσκα κρέατα, ψάρια, φρέσκα λαχανικά και φρούτα, ξηρούς καρπούς και σπόρους, σπιτικά γιαούρτια και τουρσιά, βούτυρο (δείτε στα έγγραφα της ομάδας τις λίστες Foods to avoid και Foods to eat).

Νέες έρευνες δείχνουν ότι όπως ακριβώς οι ψυχικές ασθένειες (όπως το άγχος) μπορούν να αναστατώσουν το στομάχι, έτσι συμβαίνει και το αντίθετο: τα προβλήματα στο έντερο μπορεί να προκαλέσουν πράγματι προβλήματα στον εγκέφαλο. Μια μελέτη που δημοσιεύτηκε το 2011 στη Δημόσια Βιβλιοθήκη του περιοδικού Science, (PLoS One Stanford University Medical Center) κατέληξε στο συμπέρασμα ότι, ακόμα και παροδικός γαστρικός ερεθισμός στη νεογνική περίοδο μπορεί να προκαλέσει μια μακροχρόνια αύξηση στην καταθλιπτικές και αγχώδη συμπεριφορές.

Από τι κινδυνεύει το πεπτικό μου σύστημα κ η εντερική χλωρίδα?

Πολλοί είναι η εχθροί της εντερικής χλωρίδας στις ημέρες μας.

1. Σάκχαρα/σιτηρά, άδειοι υδατάνθρακες (άσπρα σιτηρά/δημητριακά, ρύζια, μακαρόνια, άσπρη ζάχαρη)

2. Αντιβιοτικά (σκοτώνουν κ καλά κ κακά βακτήρια)

3. Λάθος αναλογία ωμέγα 3-6 στη δίαιτά μας (hydrogenated oils, φυτικά έλαια, μαργαρίνες, trans fats)

4. Τοξίνες (ορμόνες, εντομοκτόνα, παρασιτοκτόνα, τεχνιτές ουσίες, χρωστικές, βελτιωτικά γεύσης, συντηρητικά, καθαριστικά, χημικά χρώματα κ υλικά)

H GAPS έχει τρεις στόχους:

1. Ιαση του εντέρου

2. Αποίκηση του εντέρου με καλά βακτήρια

3. Απομάκρυνση τοξινών

Η δίαιτα αυτή είναι μια nutrient dense διατροφή και αποτελείται από δυο φάσεις: την εισαγωγική και τη πλήρη. Η εισαγωγική φάση είναι η διατροφική προσέγγιση φυσικής επούλωσης εντέρου κ η πλήρη φάση είναι η επίτευξη σωστού ισοζυγίου καλών-κακών βακτηρίων κ συντήρηση του. Η διάρκεια παραμονής σε κάθε φάση και κάθε επιμέρους στάδιο στην εισαγωγική φάση εξαρτάται από τη σοβαρότητα των προβλημάτων που αντιμετωπίζει ο κάθε άνθρωπος και τη πρόοδό του (υποχώρηση συμπτωμάτων).

Υπάρχει και μια διαδικασία εισαγωγής στερεών τροφών στα μωρά που βασίζεται στη gaps, ώστε αυτή η μεταβατική φάση να έιναι όσο το δυνατόν πιο ανώδυνη και αποτελεσματική, που περιγράφεται στο έγγραφο 'Εισαγωγή στερεών αλλά gaps'.

ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΗ ΦΑΣΗ:

Είναι η θεραπευτική φάση της δίαιτας και αποτελείται από στάδια που ορίζονται από τις καινούργιες τροφές που θα εισαχθούν και το τι επιτυγχάνεται στο έντερο σε κάθε στάδιο. Η παραμονή σε κάθε στάδιο καθορίζεται από το είδος και τη πορεία της κάθε αντιδράσης/συμπτώματος που θα προκληθεί (η επιμείνει) - δεν προχωράμε αν δεν είμαστε καλά. Άρα το πόσο θα μείνει κανείς σε ένα στάδιο μπορεί να ποικίλει από μέρα έως εβδομάδες. Δείκτες είναι οι κενώσεις και άλλα πιθανά δερματικά εκζέματα, εξανθήματα, γαστρεντερικές ενοχλήσεις ή γενική διάθεση. Σε αυτό το στάδιο συμβαίνουν συχνά die off reactions κυρίως με τη κατανάλωση των τροφών πλούσιων σε προβιοτικά (απελευθερώνονται τοξίνες από το θάνατο των κακών βακτηρίων) - αποτελεσματική αποτοξίνωση γίνεται με τη κατανάλωση των φρεσκοστημένων χυμών και τα μπάνια με άλατα Epsom. Ας δούμε ένα ένα τα στάδια.

Στάδιο 1.

Στάδιο 2.

Στάδιο 3.

Στάδιο 4.

Στάδιο 5.

Στάδιο 6.

Μετά τα 6 στάδια της εισαγωγικής φάσης (τα έχουμε γράψει άπειρες φορές σε αναρτήσεις αλλά θα τα ξαναβάλω κ δω) και όταν οι γαστρεντερικές ενοχλήσεις έχουν σταματήσει (κανονικές κενώσεις) τότε μπορείτε να προχωρήσετε στην full φάση.

FULL GAPS DIET

Παρακάτω περιγράφονται οι γενικές οδηγίες που δίνονται από τη ιατρό για άτομα που ακολουθούν τη δίαιτα αυτή για σοβαρά προβλήματα υγείας όπως αυτισμό κλπ. Ξαναλέω πως ιατροί του εαυτού μας είμαστε εμείς κ δεν ακολουθούμε κάτι τυφλά αλλά το προσαρμόζουμε στα μέτρα μας αρκει να ακολουθούμε τους γενικούς κανόνες (που προϋποθέτει να έχουμε κατανοήσει τι κ γιατί το κάνουμε).

Γενικές οδηγίες:

Η πλήρης φάση αφορά τη 'συντήρηση' κ τον 'εμπλουτισμό' του πεπτικού συστήματος αποφεύγοντας το άμυλο κ τα σάκχαρα για 2 τουλάχιστον χρόνια. Το αλεύρι στο μαγείρεμα μπορεί να είναι αμυγδάλου (ή όποιου άλλου καρπού), ηλιόσπορου κ κολοκυθόσπορου. Σε περίπου 1 χρόνο από την έναρξη της δίαιτας μπορείτε να εισάγετε νέες πατάτες (όχι παλιές με πράσινη φλούδα), φαγόπυρο, κεχρί κ κινόα (όλα fermented). Πρέπει να αρχίσετε από μικρές ποσότητες κ να αυξάνετε σταδιακά προσέχοντας παράλληλα για αντιδράσεις. Σιτάρι, ζάχαρι, επεξεργασμένα τρόφιμα πρέπει να είναι εκτός του διαιτολογίου για πολύ ακόμα. Αυξάνετε τη ποσότητα των ζυμωμένων προϊόντων (ζυμώνονται ή γίνονται τουρσί τα λαχανικά, προϊόντα γάλακτος, φρούτα, ψάρι). Θα σας βοηθήσουν να γίνει καλύτερη πέψη των τροφών χωρίς την βοήθεια τεχνητών πεπτικών ενζύμων. Κάθε νέο ζυμωμένο προϊόν να εισαχθεί αργά ξεκινώντας από 1-2 κουτ. γλυκού την ημέρα.

Οι καλύτερες τροφές παραμένουν τα κρέατα, αυγά κ ψάρι (όσο πιο φρέσκα, οργανικά από ζώα που τρώνε χορτάρι κλπ) φρέσκα φρούτα κ λαχανικά, καρποί κ σπόροι, σκόρδο και ελαιόλαδο. Τα λαχανικά αν φροντίστε να τα τρώτε κ μαγειρεμένα κ ωμά καθώς ωμά προσφέρουν ένζυμα κ ουσίες αποτοξίνωσης που είναι απαραίτητες για τη πέψη κ τη διάσπαση των τροφών κ απομάκρυνση τοξινών. Τα ωμά φρούτα πρέπει να φαγωθούν χωρίστα από τα γεύματα (σε απόσταση τουλ. 2 ωρών). Περίπου 85% του κάθε τι που καταναλώνεται καθημερινά πρέπει να είναι κρέας, αυγά, λαχανικά κ φυσικά λίπη. Μπορείτε να καταναλώνετε γλυκίσματα (σπιτικά κ με legal υλικά) κ φρούτα σαν σνακ ανάμεσα στα γεύματα αλλά σε περιορισμένη ποσότητα. Τα φυσικά λίπη είναι το βούτυρο, το βούτυρο κλαριφιέ, το λάδι καρύδας κ το ελαιόλαδο (ψυχρής έκθλιψης). Το λιπαρό περιεχόμενο ενός γεύματος είναι αυτό που ρυθμίζει τα επίπεδα σακχάρου στο αίμα κ ελέγχει τις 'λιγούρες' για υδατάνθρακες.

Σε κάθε περίπτωση διάρροιας πρέπει να επιστρέψετε για μερικές μέρες στη φάση χαμηλής πρόσληψης φυτικών ινών - απομακρύνετε λοιπόν καρπούς, ωμά λαχανικά κ φρούτα κ καταναλώνετε κρέατα κ ψάρια μαγειρεμένα σε νερό (όχι ψημένα, φούρνου σχάρας κλπ), ζωμούς, αυγά, ζυμωμένα γαλακτοκομικά κ μαγειρεμένα λαχανικά (χωρίς φλούδα κ σποράκια) μέχρι να σταματήσει εντελώς η ενόχληση. Αφού οι κενώσεις παραμένουν σταθερά καλές για μια εβδομάδα επανεισάγετε ωμά λαχανικά σε μικρές ποσότητες κ ένα είδος τη φορά. Μετά καρποί, μετά σπόρους κ στο τέλος φρούτα.

Για να παραμένει το pH του σώματος σταθερό πρέπει να παρέχουμε κ τροφές που ευνοούν ένα οξύ περιβάλλον κ τροφές που δημιουργούν ένα αλκαλικό περιβάλλον (για να αλληλοεξουδετερώνονται). Έτσι όλες οι τροφές πλούσιες σε πρωτεϊνες (κρέατα, ψάρια, αυγά, τυρί) που αφήνουν ένα οξύ περιβάλλον πρέπει να συνοδεύονται από τροφές με αλκαλικές ιδιότητες (μαγειρεμένα ή ωμά λαχανικά, φρούτα, πράσινα φυλλώδη λαχανικά). Το μηλόξυδο έχει επίσης πολύ δυνατές αλκαλικές ιδιότητες. Ένα κουταλάκι γλυκού σε ένα ποτήρι νερό την ημέρα κ σε ένα δυο φαγητά την ημέρα είναι πολύ αποτελεσματικό. Τα ζυμωμένα προϊόντα κ τα τουρσιά είναι επίσης αλκαλικά.

Είναι πολύ σημαντικό να αποφευχθούν τα επεξεργασμένα τρόφιμα. Είναι φτωχά από θρεπτικά στοιχεία (έως καθόλου) είναι πολύ δύσκολα στη πέψη τους λόγω συντηρητικών κ βλάπτουν τη χλωρίδα του πεπτικού συστήματος. Επίσης περιέχουν πολλά τεχνητά στοιχεία κ χημικά γνωστά για τις βλαβερές τους ιδιότητες. Προσπαθήστε να αγοράσετε όσο πιο φρέσκα προϊόντα γίνεται κ στη μορφή που η φύση τα έκανε! Μη χρησιμοποιείτε φούρνο μικροκυμάτων για να ζεσταίνετε το φαγητό καθώς το καταστρέφει. Από τα γαλακτοκομικά προϊόντα να αποφύγετε το γάλα κ προσπαθήστε να βρείτε οργανικά/βιολογικά προϊόντα. Αν έχετε εισάγει κεφίρ, βούτυρο κλαριφιέ κ γιαούρτι ως μέρος της εισαγωγικής φάσης, συνεχίστε με κανονικό βούτυρο κ cream. Εαν κ όποτε αντέχετε αυτά συνεχίστε με ώριμα τυριά. Πιθανώς να είναι καλύτερα να δοκιμάστε πρόβεια κ κατσικίσια προϊόντα στην αρχή καθώς συχνά γίνονται πιο εύκολα δεκτά από άτομα με τέτοια θέματα. Χυμούς να πινετε μόνο σπιτικούς κ φρεσκοστημένους καθώς οι συσκευασμένοι περιέχουν σάκχαρα αλλά πιθανώς κ διάφορους μήκυτες στους οποίους μπορεί να αντιδράσετε. Ο καφές κ τα αναψυκτικά δεν είναι επίσης αποδεκτά. Ο καφές είναι γνωστό ότι επηρεάζει το πεπτικό σύστημα (δική μου υποσημείωση: δείτε τι κ πόσο αντέχετε χωρίς πρόβλημα). Το τζιντζερ τσάι είναι γνωστό 'γιατροσόφι΄για πεπτικά προβλήματα. Αποφεύγετε σόγια κ προϊόντα από αυτή: επηρεάζει τη λειτουργία του θυρεοειδή, επηρεάζει αρνητικά την ορμονική ισορροπία καθώς περιέχει οιστρογόνα. Επίσης είναι καλό να αποφευχθεί η χρήση χαπιών αντισύλληψης κ άλλων φαρμάκων που περιέχουν οιστρογόνα, χημικών προϊόντων καθαρισμού οικίας, ρούχων, προσωπικής φροντίδας κλπ. Όσο πιο αγνά τόσο πιο καλά.

Κατηγορίες προτινόμενων τροφών:

1. Κρέατα κ ψάρια φρέσκα οργανικά κ χωρίς συντηρητικά (κ αλάτι) κ όργανα (σηκώτι κλπ). Είναι καλό να καταναλώνετε όσο πιο πολύ γίνεται από το ζελατινοειδές κομμάτι τους.

2. Αυγά - ο κρόκος καλύτερα να καταναλωθεί ωμός, το ασπράδι ελαφρώς μαγειρεμένο. Φρέσκα ελευθέρας ή χωριάτικα αυγά.

3. Φρέσκα λαχανικά εκτός από αμυλούχα (πατάτα, γλυκοπατάτα) με οποιοδήποτε τρόπο μαγειρέματος. Προσθέστε μπόλικο σκόρδο στο τέλος του μαγειρέματος. Κάντε λαχανικά τουρσί κ καταναλώστε κ ωμά σε σαλάτες με ελαιόλαδο κ λεμόνι ή μηλόξυδο. Μόνο σε περίπτωση διάρροιας τα αποφεύγετε μέχρι να σταθεροποιηθεί ξανά

4. Φρέσκα φρούτα. Να είναι όμως ώριμα. Εισάγετε μετά την εισαγωγική φάση από λίγο κ ανάμεσα στα γεύματα όχι μαζί ή κοντά σε αυτά. Για τη διάρροια ισχύει το παραπάνω όπως με τα λαχανικά

5. Αβοκάντο - σούπερ θρεπτικό. Ώριμο να δοθεί με κρέατα, ψάρι κ σε σαλάτες.

6. Βούτυρο είναι πολύ καλύτερο από τα ονομαζόμενα 'υγιεινά υποκατάστατα'. Μαγειρέψτε με αυτό. Καλύτερο οργανικό κ χωρίς προσθήκη αλατιού. Ελαιόλαδο επίσης για σαλάτες κ στο τέλος του μαγειρέματος το προσθέτω στο έτοιμο φαγητό. Το τσιγκάρισμα να γίνει καλύτερα με ζωικό λίπος, βούτυρο κλαριφιέ κ λάδι καρύδας (δική μου υποσημείωση: μόνο σε γλυκιές γεύσεις). Όταν ψήνετε μαζέψτε το δικό σας 'λίπος μαγειρέματος΄ ΤΕΛΕΙΑ ΕΥΚΑΙΡΙΑ ΤΟ ΠΑΣΧΑ! :)

7. Καρποί κ σπόροι είναι καλή πηγή θρεπτικών στοιχείων. Να μην είναι ψημένοι, αλατισμένοι ή με επικάλυψη (πχ σοκολάτας χα). Όμως ενώ περιέχουν πολλά ιχνοστοιχεία κ αμινοξέα έχουν κ ουσίες που εμποδίζουν τα ένζυμα να λειτουργούν γι'αυτό και πολλοί άνθρωποι δυσκολεύονται στη πέψη τους. Αν είναι πρόβλημα αυτό κ για σας δοκιμάστε το μούλιασμα σε αλατισμένο νερό (1 κουτ. αλάτι σε κάθε λίτρο νερού). Το πρωϊ σουρώστε ξεπλύντε κ βάλτε στο φούρνο στους 50 βαθμούς για 3 έως 24 ώρες (ανάλογα με το καρπό).

8. Αν πεθυμίσετε το γάλα πολλά σπόρια/καρποί μπορούν να το αντικαταστήσου. Γάλα μπορείτε να κάνετε από αμύγδαλα, ηλιόσπορο, σπόροι σουσαμιού κ κουκουνάρι! Αν προσθέσετε μια κουταλίτσα γλυκού λιναρόσπορο στα αμύγδαλα θα γίνει πηχτότερο γάλα. Το αμυγδαλόγαλα γίνεται ως εξής: μουλιάζετε τα αμύγδαλα σε νερό για 12-24 ώρες, σουρώνετε, κ χτυπάτε στο μπλέντερ με αναλογία 1 κούπα αμύγδαλα προς 2 κούπες νερό (συν πλην ανάλογα με το πως σας αρέσει). Σουρώστε σε γάζα. Αν προσθέστε φρεσκοστημένο χυμό μήλου ή καρότου έχετε ένα θρεπτικότατο ποτό για σας ή και το παιδί σας. Μπορείτε να 'αρμέξτε' την ίδια πάστα αμυγδάλου μερικές φορές αρκεί να κρατήστε τη πάστα καλυμένη με νερό στο ψυγείο. (δική μου υποσημείωση: γίνεται κ τρελό milk shake με μπανάνα κ μέλι ή πετιμέζι κ μια κουταλίτσα ταχίνι). Μπορείτε επίσης να κάνετε γάλα καρύδας. Βάλτε μια κούπα καρύδας τρίμμα κ μια κούπα νερό σε κατσαρόλα κ βάλτε να βράσει - πρωτού φτάσει στο βράσιμο βγάλτε από τη φωτιά, αφήστε το μείγμα να κρυώσει κ χρυπήστε στο blender. Σουρώστε σε γάζα.

9. Είναι καλό να αντικαταστήσετε το κοινό αλάτι με ανεπεξέργαστο αλάτι.

10. Το σκόρδο είναι σημαντικό να καταναλωθεί καθημερινά (βουρ στα σπιτικά τζατζίκια!) Βοηθάει κ στην εντερική χλωρίδα κ στο ανοσοποιητικό σύστημα. Μπορεί να φαγωθεί κ ωμό κ μαγειρεμένο.

11. Ανεπεξέργαστο μέλι είναι το μόνο γλυκαντικό που επιτρέπεται. Σε τροφές που πρέπει να ψηθούν είναι καλύτερα να χρησιμοποιηθούν αποξηραμένα φρούτα. (για το πετιμέζι λοιπόν η απορία παραμένει...?)

Μπορείτε να βρείτε αναλυτικά τροφές που επιτρέπονται κ που απαγορεύονται στις λίστες στα έγγραφα.

FOODS TO AVOID

https://www.facebook.com/groups/213855202020976/doc/221274244612405/

FOODS TO USE

https://www.facebook.com/groups/213855202020976/doc/221274137945749/

Review του βιβλίου 'Gut and psychology syndrome'

http://www.westonaprice.org/thumbs-up-reviews/gut-and-psychology-syndrome

SCD diet

http://www.breakingtheviciouscycle.info/

GAPS diet (συμπεριλαμβάνει την εισαγωγική φάση και την εισαγωγή στερεών σε μωρά)

http://gaps.me

http://gapsdiet.com

Βιβλιογραφία και έργο του dr. Sydney Valentine Haas

http://www.scdiet.org/1about/haasbiblio.html

Research on gut - brain link:

http://www.plosone.org/article/info%3Adoi%2F10.1371%2Fjournal.pone.0019498

http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/12773694 (Please check related citations as well)